راهنمای انتخاب و خرید حافظه SSD مناسب

با پیشرفت تکنولوژی ساخت حافظه‌های دیجیتال، حدود یک دهه می‌شود که حافظه‌های جامد یا همان حافظه SSD رواج روزافرونی داشته‌اند و حالا به عنوان حافظه‌ی اصلی برای نصب سیستم عامل‌ها و نرم‌افزارهای ضروری در کامپیوتر شناخته می‌شوند. حتی جدیدترین کنسول‌های بازی هم از SSD بهره می‌برند که تاثیر قابل توجهی روی سرعت اجرای بازی‌ها داشته است. انتخاب و خرید حافظه SSD مناسب می‌تواند عملکرد سیستم شما را به طور محسوسی بهبود دهد، پس چه بهتر که با آگاهی بیشتر سراغ خریدن این قطعه برویم.

معرفی اولیه SSD

حافظه جامد (Solid State Drive به اختصار SSD) یک نوع دستگاه ذخیره‌ی اطلاعات است که به جای دیسک سخت و هد مغناطیسی، از مدارهای مجتمع برای حفظ اطلاعات بهره می‌برد. چنین ساختاری باعث شده تا این نوع حافظه هم اندازه‌ی کوچک‌تری از HDD داشته باشد، هم مقاومت بیشتری در برابر ضربه و دیگر تهدیدات نشان دهد و به طور کلی توانایی بهتری در حفظ اطلاعات دارد. سرعت بسیار بیشتر هم باعث می‌شود تا انتخاب و خرید SSD گزینه‌ی جذاب‌تری باشد. البته در عین حال این نوع قیمت بالاتری هم دارد و به همین خاطر، هنوز ظرفیت‌های بالا گسترش پیدا نکرده‌اند.

شاید جالب باشد که بدانید اولین حافظه SSD فاصله زمانی آن چنانی با هارد دیسک ندارد. سال 1978 میلادی، شرکت StorageTek اولین حافظه جامد در جهان را با نام STC 4305 عرضه کرد که ساختاری مشابه با ساختار رم کامپیوتر داشت. این حافظه با چنین ساختاری، قادر بود تا سرعتی هفت برابر بیشتر از هاردهای هم دوره خود ارائه دهد، در حالی که هزینه ساختی معادل نصف آن هارد داشت.

ساختار مشابه رم، روشی بود که اگرچه در ابتدا جواب داد، اما در نهایت ساختار فلش مموری جایگزین آن شد. سال 1980 میلادی و شرکت توشیبا بود که فلش مموری را اختراع کرد. هفت سال پس از آن هم توشیبا موفق شد تا این تکنولوژی را تجاری کند. موسسان شرکت SanDisk دریافتند تکنولوژی فلش مموری می‌تواند یک بستر تازه برای حافظه‌های ذخیره سازی باشد و در نتیجه، سال 1989 پتنت SSD بر مبنای فلش مموری را ثبت کردند. اولین محصول این شرکت در سال 1991 میلادی منتشر شد؛ یک حافظه SSD با ظرفیت 20 مگابایت که هزار دلار قیمت داشت. حدود هفت سال بعد این شرکت برای اولین بار حافظه‌های SSD را در ابعاد 2.5 و 3.5 اینچی روانه بازار کرد.

طی یک دهه پس از آن، شرکت‌های متعددی وارد عرصه ساخت SSD با تکنولوژی فلش مموری شدند و چنین ساختاری به ساختار غالب تبدیل شد. ابتدا این حافظه‌های اس اس دی از رابط PATA بهره می‌بردند، اما با رواج رابط SATA رابط قبلی کنار رفت و هنوز هم ساتا اصلی‌ترین رابط برای حافظه‌های ذخیره‌سازی محسوب می‌شود. اما در سال 2007 برای اولین بار توسط Fusion-io بود که یک SSD با رابط PCI-Express ساخته شد، رابطی که امروزه برای حافظه‌های اس اس دی از نوع M.2 مورد استفاده قرار می‌گیرد. حافظه‌های اس اس دی به مرور زمان، محبوبیت بیشتری بین کاربران پیدا کردند و مقدار آن همچنان در حال افزایش است. طی چند سال گذشته، حافظه SSD تبدیل به بخشی جدانشدنی از یک کامپیوتر شده است. سرعت بالای چنین حافظه‌ای هم روی سرعت اجرای سیستم عامل تاثیر قابل توجهی می‌گذارد، هم باعث عملکرد بهتر نرم‌افزارهای مختلف و همچنین بازی‌های ویدیویی می‌شود. حتی کنسول‌های بازی مثل نسل جدید پلی‌استیشن و ایکس‌باکس هم از SSD به عنوان حافظه ذخیره‌سازی اصلی استفاده کرده‌اند و همین امر نه تنها سرعت بارگذاری بازی‌ها را کمتر کرده، بلکه باعث پیشرفت‌های جالبی در عناوین جدید شده است.

حافظه SSD چه انواعی برای خرید دارد؟

اصلی‌ترین دسته‌بندی اس‌اس‌دی بر اساس نوع اتصال‌شان است که به دو نوع SATA و M.2 تقسیم می‌شوند. انواع ساتا که از اتصالی با همین نام بهره می‌برند، شکلی شبیه یک هارد کوچک با قطر کمتر دارند و با استفاده از کابل ساتا به مادربرد وصل می‌شوند. نوع M.2 اما بیشتر شبیه یک رم است که از طریق اسلات مخصوص، مستقیما روی مادربرد قرار می‌گیرد. همین اتصال مستقیم و رابط پیشرفته‌تر، باعث شده تا مدل M.2 سرعت بسیار بهتری نسبت به SATA ارائه دهد. پس اگر دنبال انتخاب و خرید SSD با سرعت بالا هستید، باید سراغ نوع دوم یعنی M.2 بروید.

برندهای مشهور SSD

شرکت‌های تولیدکننده هارد، اکثرا در ساخت SSD هم فعال هستند که از بین‌شان می‌توان به «وسترن دیجیتال» و «سیگیت» اشاره کرد. اما این برند «سامسونگ» است که به عنوان بهترین سازنده حافظه‌های SSD شناخته می‌شود. برندهای گیمینگ مختلف مثل MSI و گیگابایت هم در سال‌های اخیر، مدل‌هایی را برای قشر خاص گیمرها روانه‌ی بازار کرده‌اند. برندهای متعددی مثل Lexar و TwinMos و PNY هم هستند که محصولاتی اقتصادی دارند.

ظرفیت حافظه

بدیهی‌ترین مشخصه‌ای که هنگام خرید SSD به آن توجه می‌کنید، ظرفیت آن است. حافظه‌های جامد در ظرفیت‌های بالا (بیشتر از یک ترابایت) قیمت بالایی دارند و در نتیجه استفاده از آن‌ها برای ذخیره و انباشت حجم زیاد اطلاعات منطقی نیست. اگر صرفا برای نصب سیستم عامل و یک سری نرم‌افزارهای ضروری SSD می‌خواهید، ظرفیت حداکثر 250 یا 512 گیگابایت جوابگوی نیاز شماست. اما اگر سیستم گیمینگ دارید، چه بهتر که مدلی با ظرفیت 1 یا حداکثر 2 ترابایت تهیه کنید. حافظه‌های اس اس دی رایج در بازار تا ظرفیت 4 ترابایت هم پیش می‌روند. همچنین برای کاربردهای حرفه‌ای‌تر و محدودتر، حافظه‌های با حجم بیشتر وجود دارد.

نوع اتصال

همان طور که بالاتر اشاره کردیم، اس‌اس‌دی بر اساس اتصال به دو نوع ساتا و M.2 تقسیم می‌شود. البته یک نوع وجود دارد که از اتصال ساتا استفاده می‌کند، اما از لحاظ ظاهری شبیه M.2 است.

اندازه SSD

هر کدام از انواع حافظه جامد، اندازه‌های مختلف دارند. حافظه SSD از نوع ساتا معمولا در ابعاد 2.5 اینچی ساخته می‌شود. از سوی دیگر SSD های M.2 بر اساس طول، چند اندازه‌ی مختلف دارند که شامل 2230 و 2242 و 2260 و 2280 و 22110 است. رایج‌ترین اندازه، سایز 2280 است که روی تمام مادربردها و کنسول‌ها سوار می‌شود.

سرعت خواندن و نوشتن

دو فاکتور اصلی برای تعیین سرعت کلی یک SSD سرعت حین خواندن و نوشتن است. خواندن شامل پیدا کردن اطلاعات از روی خود حافظه و نمایش آن‌ها و نوشتن هم شامل وارد کردن اطلاعات جدید روی حافظه است. معمولا روند خواندن به خاطر ساختار ساده‌تر، سرعت بیشتری نسبت به نوشتن دارد. پس اگر برای مثال مدلی را دیده‌اید که از سرعت خواندن 2500 مگابایت در ثانیه بهره می‌برد، سرعت نوشتن هم در بهترین حالت همین مقدار خواهد بود.

به طور میانگین، حافظه‌های SSD از نوع ساتا سرعتی بین 500 الی 600 مگابایت در ثانیه و انواع M.2 NVMe به طور میانگین بین 1500 تا 2000 مگابایت در ثانیه سرعت دارند. بهترین انواع M.2 سرعت‌شان به 6 گیگابایت در ثانیه هم می‌رسد.

نوع اتصال

این هم ذکر شد که SSD نوع ساتا با استفاده از کابل ساتا به مادربرد وصل می‌شوند. رابط حافظه‌های M.2 اما از نوع PCI Express است؛ همان رابطی که از آن برای اتصال کارت گرافیک هم استفاده می‌شود. این‌جا اما این رابط اندازه‌ی کوچک‌تری دارد و از استاندارد x4 بهره می‌برد. اسلات امروزی برای اتصال این حافظه‌ها معمولا PCIe Gen 3 است.

تکنولوژی ذخیره‌سازی

همان طور که ذکر کردیم، حافظه‌های SSD برای ذخیره‌ی اطلاعات از مدارهای مجتمع استفاده می‌کنند. روند ذخیره، انتقال و پاک‌سازی اطلاعات همگی با استفاده از عبور جریان برق در مدارهای مختلف صورت می‌گیرد. چنین روندی «فلش مموری» (Flash Memory) نام دارد که در آن می‌توان از انواع گیت‌های منطقی مثل NAND و V-NAND یا NOR بهره برد. هر کدام از شرکت‌های ساخت SSD یکی از این روش‌ها را برای محصولات خود انتخاب می‌کنند.