کارت گرافیک

راهنمای انتخاب و خرید کارت گرافیک مناسب

اکثر افراد هنگام جمع‌آوری و خرید قطعات مختلف یک سیستم کامپیوتر، توجه خاصی به کارت گرافیک می‌کنند که کار غلطی هم نیست. کارت گرافیک بدون شک یکی از اصلی‌ترین قطعات یک کامپیوتر محسوب می‌شود که وظیفه‌ی پردازش تمام کارهای گرافیکی و تصویری را به عهده می‌گیرد. بدون کارت گرافیک، سیستم شما هیچ تصویری ارائه نخواهد داد. همچنین با توجه به نیازتان، باید سراغ مدل مناسب بروید. پس چه بهتر که هنگام انتخاب و خرید کارت گرافیک مناسب با تمام مشخصه‌های آن آشنا باشید.

تعریف اولیه

کارت گرافیک در سیستم کامپیوتر، قطعه‌ای است که تمام پردازش‌های مرتبط با تصویر را بر عهده می‌گیرد. هر اتفاق و عملیاتی که در کامپیوتر رخ می‌دهد، به وسیله‌ی کارت گرافیک به تصویر تبدیل می‌شود تا در نهایت بتوانیم آن را روی صفحه نمایش ببینیم.
خود کارت گرافیک به چند بخش مختلف تقسیم می‌شود که GPU یا «واحد پردازش گرافیکی» حکم مرکز آن را دارد. بخش‌های دیگر شامل حافظه، بایوس، تبدیل دیجیتال به آنالوگ رم، اسلات اتصال به مادربرد، پورت‌های خروجی و قطعات خنک‌کننده مثل هیت‌سینک می‌شود.

انواع کارت گرافیک

کارت گرافیک قطعه‌ای است که به طور خاص در سیستم‌های دسکتاپ وجود دارد، اما پردازنده‌های گرافیکی در دستگاه‌های مختلفی مثل لپ‌تاپ، گوشی هوشمند و کنسول بازی وجود دارند. پردازنده‌های گرافیکی در حالت کلی به دو نوع مجتمع (Integrated) و مجزا (Discrete) تقسیم می‌شوند. نوع مجمتع، پردازنده‌هایی هستند که به طور کامل به یک قطعه یا مدار متصل شده‌اند و امکان جداسازی آن‌ها وجود ندارد. گرافیک‌های مجتمع در CPU و پردازنده‌های گرافیکی موبایل از نوع مجتمع هستند. پردازنده‌های گرافیکی مجزا مثل کارت گرافیک دسکتاپ همان طور که از اسم‌شان مشخص است، قطعه‌ای قابل جداسازی از مابقی سیستم هستند و با انواع سیستم‌ها سازگاری دارند.
کارت‌های گرافیک از جهات دیگری هم قابل دسته‌بندی هستند. مثلا سری GeForce از کارت‌های انویدیا، شامل محصولاتی است که به درد کاربرهای عادی برای سیستم‌های خانگی، اداری و گیمینگ کاربرد دارد. سری Quadro اما محصولاتی با قدرت و در عین حال دوام بسیار بالاست که می‌توانند برای ساعت‌های طولانی تحت فعالیت سنگین قرار بگیرند و مناسب رندرینگ‌های حرفه‌ای هستند. شرکت AMD هم با پیشوند Radeon کارت‌های گرافیک خود را نام‌گذاری می‌کند. شرکت‌های مختلف هم برای متمایز کردن محصولات گیمینگ از نام‌های خاص استفاده می‌کنند؛ مثل ROG برای ایسوس و AUROS برای گیگابایت.

برندهای کارت گرافیک

در زمینه‌ی تولید کارت گرافیک، دو شرکت انویدیا و AMD درخشان‌ترین نام‌ها هستند که تقریبا تمام سهم این بازار را در اختیار دارند. البته طی یک سال اخیر شرکت اینتل هم پا به عرصه گذاشته و هنوز ابتدای راه است. این شرکت‌ها در واقع تولیدکننده‌ی پردازنده‌ی گرافیکی هستند و نسخه‌های مرجع را روانه‌ی بازار می‌کنند، اما چندین شرکت دیگر نسخه‌های پیشرفته‌تری را می‌سازند که به لطف تکنولوژی انحصاری هر شرکت میسر می‌شود. از جمله برندهای فعال در این زمینه می‌توان به ایسوس، گیگابایت، MSI، زوتک و پلیت اشاره کرد. هر برند علاوه بر پیشرفت‌های سخت‌افزاری، طراحی ظاهری خاصی برای محصولات خود در نظر گرفته تا مشتریان هر چه بیشتری را به خود جذب کنند.

نسل رابط اتصال کارت گرافیک

منظور از رابط اتصال، اسلاتی است که روی مادربرد قرار دارد و کارت گرافیک از طریق آن به سیستم متصل می‌شود. این رابط که Memory Bus هم نام دارد، حافظه‌ی کارت گرافیک را در جریان عبور اطلاعات قرار می‌دهد تا کارت گرافیک قادر به پردازش‌شان باشد. استاندارد اصلی این رابط PCI Express نامیده شده که با توجه به پهنای باند و سرعت، نسل‌های مختلفی دارد.
با توجه به این اطلاعات، باید هنگام خرید کارت گرافیک مناسب دقت کنید که رابط آن و مادربرد با هم سازگار باشند. به طور کلی نسل PCI Express مادربرد باید از کارت گرافیک جدیدتر یا با آن یکسان باشد. برخی اوقات امکان نصب یک کارت گرافیک به یک مادربرد با رابط قدیمی‌تر وجود دارد، اما در این حالت شما امکان دسترسی کامل به تمام حافظه را نخواهید داشت و کارت گرافیک به اصطلاح گلوگاه (Bottleneck) می‌شود. این مورد را وقتی باید جدی‌تر بگیرید که فقط قصد تعویض کارت گرافیک را دارید و قصد استفاده از یک مدل جدیدتر دارید.

واحد پردازشی

مرکز یک کارت گرافیک، قطعه‌ی پردازشی آن است که GPU (Graphic Processing Unit) نام دارد؛ جایی که وظیفه‌ی تمام پردازش‌های گرافیکی و تصویری را به عهده دارد. این واحد در واقع از هسته‌ها یا واحد‌های کوچکتری تشکیل شده که بخش‌های مختلف یک پردازش را بین خود تقسیم می‌کنند. پس به راحتی می‌توان گفت که هر چه تعداد واحد پردازشی بیشتر باشد، کارت گرافیک قوی‌تر خواهد بود. تولیدکننده‌های اصلی کارت گرافیک در دنیا یعنی انویدیا و AMD، برای محصولات خود API مخصوصی تدارک دیده‌اند که واحدهای پردازشی هم با همان نام شناخته می‌شود. مثلا واحد‌های پردازشی انویدیا CUDA Core نام دارند و برای واحدهای پردازشی AMD از نام Stream Processor استفاده می‌شود.

فرکانس پردازش

هنگام خرید و انتخاب کارت گرافیک مناسب، کنار تعداد واحد پردازش باید به مقدار فرکانس هم دقت کنید. این فرکانس، نشان‌دهنده‌ی سرعت پردازش هر هسته‌ی پردازشی در GPU است و با واحد مگاهرتز شمرده می‌شود. مشابه پردازنده، فرکانس در کارت گرافیک هم متغیر است و شامل بازه‌ی خاصی می‌شود. معمولا برای هر مدل سه مقدار مشخص فرکانس ثبت می‌شود؛ یکی به عنوان فرکانس پایه که حداقل مقدار است، یکی به عنوان فرکانس گیمینگ که حداکثر مقدار ممکن برای اجرای بازی‌هاست و در نهایت فرکانس اورکلاک که حداکثر فرکانس ممکن برای آن مدل محسوب می‌شود.

مقدار و نوع حافظه

مقدار حافظه‌ی بیشتر در کارت گرافیک یعنی این قطعه می‌تواند در لحظه، حجم بیشتری از اطلاعات را وارد فاز پردازش کند. حافظه‌های مخصوص کارت گرافیک GDDR SDRAM نام دارند که تفاوت اصلی‌شان در پهنای باند وسیع و سرعت بالای انتقال است؛ مواردی که برای پردازش گرافیکی حیاتی‌ هستند.
برای سیستم‌های اداری یا خانگی، حتی نیازی به یک کارت گرافیک جداگانه ندارید و وجود یک پردازنده با هسته‌ی گرافیکی کفایت می‌کند. اگر سیستم را برای کارهای گرافیکی سبک می‌خواهید، سراغ مدلی با 2 گیگابایت حافظه و نوع GDDR5 بروید.
گیمرهایی که قصد اجرای بازی‌ها با وضوح Full HD در کیفیت متوسط یا خوب دارند، باید سراغ کارت گرافیکی با مقدار حافظه 4 تا 8 گیگابایت و نوع GDDR6 بروند. اگر دنبال انتخاب و خرید کارت گرافیک مناسب هستید تا بازی‌های جدید با کیفیت بالا و وضوح 1440p یا 4K اجرا شود، باید مدلی با حداقل 8 گیگابایت رم را انتخاب کنید. همچنین پیشنهاد می‌شود مدل مدنظر جدیدترین نسل حافظه مثل GDDR6 یا GDDR6X را داشته باشید.

نوع و تعداد پورت

برای گرفتن خروجی تصویر از طریق مانیتور، نیاز است که مانیتور را با کابل به کارت گرافیک وصل کنید. پورت‌های مانیتورها از ابتدا تا به حال تحولات متعددی داشته‌اند و طی دو دهه‌ی گذشته از پورت‌های قدیمی مثل VGA به پورت‌های پیشرفته‌تر مثل DVI و HDMI و DisplayPort رسیده‌ایم.
امروزه دو پورت HDMI و DisplayPort به خاطر سرعت بالاتر و پشتیبانی از وضوح‌های بالا مثل 4K روی تمام کارت‌های جدید وجود دارند. اگر کارت گرافیک و مانیتور را همزمان تهیه می‌کنید، پس ترجیحا مانیتوری بگیرید که حداقل یکی از این دو نوع پورت را داشته باشد. ولی اگر از قبل مانیتور دارید، حواس‌تان باشد که کارت گرافیکی سازگار با پورت‌های موجود بگیرید. البته در این مواقع می‌توان از مبدل هم استفاده کرد، اما معمولا بهترین کیفیت ممکن را نخواهید داشت یا خروجی تصویر با مشکلاتی روبرو خواهد شد.

توان مصرفی

کارت گرافیک تقریبا پرمصرف‌ترین قطعه‌ای است که در کامپیوتر قرار می‌گیرد. پس حتما باید حواس‌تان به توان پاور باشد تا توان مورد نیاز کارت گرافیک را تامین کند. کارت‌های گرافیک مناسب مصارف اداری یا سبک توان زیادی مصرف نمی‌کنند. کارت گرافیک‌های میان رده هم حداکثر 200 وات توان دارند و با یک پاور حداکثر 650 یا 700 واتی خیال‌تان راحت خواهد بود. اما مدل‌های بالارده و پرچمدار مثل RTX 3090 و RTX 4090 یا RX 6900 XT به یک پاور با توان حداقل 850 وات نیاز خواهند داشت.

اتصال برق

این مورد با توان مصرفی ارتباط مستقیم دارد که دلیلش را در ادامه توضیح می‌دهیم. برق کارت گرافیک از دو صورت می‌تواند تامین شود؛ ارتباط مستقیم به مادربرد یا با کانکتوری که از پاور می‌آید. برای مورد دوم، هر کانکتور بسته به تعداد پین، مقدار مشخصی برق منتقل می‌کند. هر پاور با توجه به ظرفیت توان، کانکتورهای متناسب دارد. مثلا انتظار وجود کانکتور 8 پین کارت گرافیک برای یک پاور 450 واتی، انتظار کاملا بی‌جایی است. چون این کانکتور برای کارت‌هایی با توان مصرفی بالای 200 وات استفاده می‌شود که معمولا پاورهایی با ظرفیت 750 وات به بالا هستند. پس در نتیجه وقتی پاوری متناسب با توان کارت گرافیک تهیه کنید، حتما کانکتورهای سازگار با آن را هم خواهد داشت.

اندازه کارت گرافیک

این مورد یکی از ساده‌ترین فاکتورها هنگام انتخاب و خرید کارت گرافیک مناسب است. شما صرفا باید حواس‌تان باشد که کارت گرافیک مدنظرتان در کیسی که دارید جا می‌شود یا خیر. چنین مسئله‌ای بیشتر هنگام خرید مدل‌های بالا رده به چشم می‌آید که اندازه‌ی بزرگی دارند. وقتی که قطعات جاگیر دیگری مثل خنک‌کننده پردازنده هم در کیس قرار بگیرند، اهمیت اندازه بیشتر می‌شود.

بنا به سلیقه‌ی هر شخص، فاکتورهای دیگری مثل تعداد فن، نورپردازی و پشتیبانی از تکنولوژی‌های مختلف هم در انتخاب یک مدل مناسب تاثیر می‌گذارد. البته در نهایت این فاکتورهای تعیین‌کننده‌ی قدرت کارت گرافیک است که باید بیشتر توجه شما را جلب کنند. امیدواریم این راهنما برای شما مناسب باشد و بهترین سیستم ممکن را برای خود تهیه کنید.