رم RAM

راهنمای انتخاب و خرید رم مناسب

قطعاتی چون پردازنده و کارت گرافیک که حجم زیاد اطلاعات را در ثانیه پردازش می‌کنند، باید با سرعت بالایی به اطلاعات دسترسی پیدا کنند. حافظه‌های ذخیره‌سازی مثل هارد و SSD سرعت لازم برای انتقال اطلاعات را ندارند و در نتیجه، باید قطعه‌ی دیگری این وظیفه را به عهده بگیرد. اینجاست که اهمیت رم بین قطعه‌های کامپیوتر پررنگ می‌شود. با این اوصاف هنگام انتخاب و خرید رم مناسب باید سراغ گزینه‌ای بروید که هم سریع و هم با قطعات دیگر سازگار باشد.

تعریف اولیه

رم یا به انگلیسی RAM مخفف عبارت Random Access Memory به معنی حافظه با دسترسی تصادفی است. همان طور که اشاره شد، این قطعه اطلاعات مورد نیاز برای پردازش را با سرعت بالا تامین می‌کند تا این روند با کندی یا تاخیر روبرو نشود. دسترسی تصادفی در نام رم به این معنی است که هیچ محدودیتی در دسترسی به اطلاعات وجود ندارد و به هر روش و ترتیبی این کار قابل انجام خواهد بود.

رم یک نوع حافظه‌ی موقت است؛ یعنی اطلاعات در آن به طور دائمی ذخیره نمی‌شوند و با قطع شدن جریان برق و خاموش شدن کامپیوتر، اطلاعات داخل آن پاک خواهد شد.

انواع رم

رم‌ها بر اساس استاندارد ساختار و طراحی به دو نوع اصلی SRAM (Static Random Access Memory) و DRAM (Dynamic Random Access Memory) تقسیم می‌شود. نوع اول یعنی SRAM از مداری با ساختار «فیلپ فلاپ» (Flip-Flop) برای ذخیره‌ی اطلاعات استفاده می‌کند. پیشوند Static در این نوع یعنی اطلاعات ذخیره شده در حافظه به مرور زمان از بین نمی‌روند و تا زمانی که جریان برق قطع نشود، باقی می‌مانند. نوع SRAM سرعت بالاتری دارد، اما در عین حال قیمت تمام شده‌اش بیشتر است. از حافظه‌های SRAM معمولا برای کش پردازنده استفاده می‌شود.

نوع DRAM نوعی است که برای رم کامپیوتر رواج دارد و از تعداد زیادی خازن و ترانزیستور تشکیل شده است. این نوع حافظه برخلاف SRAM قادر به حفظ دائمی اطلاعات نیست و به مرور زمان، اطلاعات ذخیره شده از بین می‌رود. به همین خاطر اطلاعات در هر بازه زمانی مشخص بازخوانی می‌شوند. حفظ اطلاعات در DRAM به این شکل است که هر بیت داده در یک سلول حافظه قرار می‌گیرد. این نوع به خاطر هزینه‌ی کمتری دارد، هنوز گزینه‌ی رایج برای رم‌های کامپیوتر به شمار می‌رود.

رم‌های DRAM با توجه به موارد مختلف، باز به انواع دیگری مثل رم دسکتاپ، لپ‌تاپ و سرور تقسیم می‌شوند. رم مخصوص هر کدام از این دستگاه‌ها با دیگری در مواردی مثل اندازه، تعداد پین یا سرعت تفاوت دارد.

برندهای تولید رم

مشابه قطعات دیگر، شرکت‌های متعددی در سراسر جهان به ساخت و عرضه‌ی رم مشغول هستند. طی سال‌های اخیر، برندهایی مثل Corsair و G.Skill شهرت و اعتبار فراوانی در این حوزه کسب کرده‌اند. برندهای دیگری مثل Crucial و Geil و Kingston هم همچنان محصولات باکیفیتی به بازار ارائه می‌دهند.

ظرفیت رم

هنگام انتخاب و خرید رم برای سیستم، اکثر افراد اول از همه به ظرفیت آن توجه می‌کنند که منطقی هم هست. ظرفیت بیشتر یعنی امکان پردازش حجم بیشتری از اطلاعات و در نتیجه سرعت و قدرت بیشتر. با توجه به استانداردهای امروزی، ظرفیت رم یک سیستم باید حداقل 8 گیگابایت باشد تا به خوبی از پس اجرای سیستم عامل و انواع برنامه‌ها برآید. 8 گیگابایت رم برای سیستم‌های اداری و معمولی کافی است، اما برای سیستم‌های گیمینگ باید سراغ 16 گیگابایت رم یا بیشتر بروید. اگر قصد تهیه‌ی یک سیستم گیمینگ هیولا دارید یا از از آن برای مقاصد حرفه‌ای مثل رندرینگ یا سرور استفاده می‌کنید، به 32 یا 64 گیگابایت رم نیاز خواهید داشت.

تعداد ماژول

به هر واحد رم، یک «ماژول» گفته می‌شود. وقتی از ظرفیت رم صحبت می‌کنیم در واقع ظرفیت کلی را می‌گوییم، اما همان مقدار می‌تواند شامل یک یا چند ماژول باشد. مثلا 32 گیگابایت رم می‌تواند 1 ماژول 32 گیگابایتی، 2 ماژول 16 گیگابایتی یا 4 ماژول 8 گیگابایتی باشد.

حال چه تفاوتی بین یک ماژول با دوتا وجود دارد؟ رم همان طور که قبلا گفته شد، تامین‌کننده‌ی اطلاعات برای قطعات پردازشی است و در واقع مثل یک مسیر برای انتقال اطلاعات عمل می‌کند. همان طور که یک بزرگراه یا آزادراه با مسیرهای بیشتر، امکان تردد ماشین‌های بیشتر را در لحظه فراهم می‌کند، تعداد ماژول بیشتر هم باعث می‌شود تا اطلاعات در واحد زمانی، با حجم و سرعت بیشتری منتقل شوند. برای همین است که وقتی می‌خواهید 16 گیگابایت رم برای سیستم تهیه کنید، 2 ماژول 8 گیگابایتی بیشتر از یک ماژول 16 گیگابایتی پیشنهاد می‌شود.

فرکانس رم

فرکانس یکی از فاکتورهای اصلی تعیین سرعت رم است. هر چه فرکانس بالاتر باشد، رم سریع‌تر خواهد بود. هر نسل از رم‌های کامپیوتر محدوده‌ی خاصی از فرکانس را پشتیبانی می‌کنند که این مقدار با ورود نسل‌های جدیدتر در حال افزایش است. برای مثال، نسل DDR3 تا حداکثر 2400 مگاهرتز را پشتیبانی می‌کند، اما این مقدار برای نسل DDR4 به 4000 مگاهرتز هم رسیده که افزایشی قابل توجه به حساب می‌آید.

همزمان با عرضه نسل دوازدهم پردازنده‌های اینتل، رم‌های DDR5 هم وارد بازار شده‌اند که حداقل فرکانس 4800 مگاهرتز را در اختیار قرار می‌دهند و قوی‌ترین مدل‌ها، بیش از 6000 مگاهرتز فرکانس دارند.

نسل DDR

اگر مقداری تخصصی‌تر توضیح بدهیم. عبارت DDR مخفف Double Data Rate است که به نوع رایج رم‌های مخصوص دسکتاپ اختصاص دارد. این نوع رم از هر دو طرف ماژول برای انتقال اطلاعات استفاده می‌کند و در نتیجه، پهنای باند دوبرابر می‌شود. از ابتدای خلق این تکنولوژی تا به حال، پنج نسل از رم‌‌های DDR را دیده‌ایم. نسل‌های DDR و DDR2 کاملا منسوخ شده‌اند و به ندرت از رم‌های DDR3 استفاده می‌شود. استانداردهای اصلی DDR4 و DDR5 هستند که اکثر سیستم‌های امروزی از این انواع بهره می‌برند.
نسل‌های جدیدتر، سرعت بالاتر، تاخیر کمتر، پهنای باند و ظرفیت بیشتر را برای کاربر در دسترس قرار می‌دهند. نکته‌ی مهمی که هنگام خرید و انتخاب رم مناسب باید به آن توجه کنید، این است که هر رمی تنها با رم هم‌نسلش سازگاری دارد و برای مثال، همزمان نمی‌توان از رم DDR4 و DDR5 در یک سیستم استفاده کرد. این مورد همزمان برای مادربرد هم صدق می‌کند و نمی‌توان رم DDR4 را روی مادربرد مخصوص DDR5 قرار داد.

میزان تاخیر رم

مقدار تاخیر در رم با عبارت CAS (مخفف Column Address Strobe) شناخته می‌شود. این مقدار یعنی چند چرخه طول می‌کشد تا یک ماژول رم به بخش مشخصی از اطلاعات در یکی از ستون‌هایش دسترسی پیدا کند و سپس آن را روی پین‌های خروجی قرار دهد. مقدار تاخیر برای مثال به صورت CL16 نشان داده می‌شود. هر چه رقم کمتر باشد، رم تاخیر کمتری دارد و سریع‌تر است.

ولتاژ رم

رم نسبت به اکثر قطعه‌های کامپیوتر، برق بسیار کمتری مصرف می‌کند. اما در عین حال تولیدکننده‌های این قطعه تلاش کرده‌اند تا در عین افزایش سرعت رم، مصرف برق را تا جای ممکن کم نگه دارند تا به طور کلی دوام و صرفه‌ی بیشتری داشته باشد. استاندارد ولتاژ برای رم‌های DDR4 و DDR5 به ترتیب 1.2 و 1.5 ولت است.

نورپردازی

رم یکی از قطعاتی است که به زیبایی داخل کیس شما کمک می‌کند. اگر سراغ رمی با نورپردازی RGB بروید، کیس شما چشم‌نوارتر از قبل خواهد شد. مخصوصا اگر نورپردازی آن را با قطعات دیگر سینک کنید. پس موقع انتخاب و خرید رم مناسب حواس‌تان به این مورد هم باشد.

هیت سینک

رم‌هایی که از فرکانس‌های بالا پشتیبانی می‌کنند، وقتی تمام توان آن‌ها به کار گرفته شود، گرمای زیادی تولید خواهند کرد و داغ خواهند شد. برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد، قطعه‌ای به نام هیت سینک برای چنین رم‌هایی تعبیه شده تا دمای آن‌ها بیش از حد بالا نرود و در معرض خطر قرار نگیرد.