راهنمای آشنایی با SSD و خرید آن

با پیشرفت تکنولوژی ساخت حافظه‌های کامپیوتر و تحول آن‌ها، محبوبیت و رواج حافظه‌ی SSD طی سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته و این روند همچنان با قدرت پیش می‌رود. اگر چه در حال حاضر SSD قیمت نسبتا بالایی دارد، اما با مرور زمان و کاهش هزینه‌ی ساخت، این قطعه به انتخاب اول مطلق برای حافظه‌ی کامپیوتر تبدیل خواهد شد. چه بهتر که از قبل با این وسیله آشنایی داشته باشیم و نکاتی را بدانیم که راهنمای ما در خرید SSD خواهد بود.

آشنایی با تاریخچه SSD

حافظه‌‌ای که از آن به عنوان Solid-state Drive (درایو جامد) یا به اختصار SSD یاد می‌شود، ریشه‌ای قدیمی‌تر از آن چیزی دارد که احتمالا تصور می‌کنید. اولین قدم در ساخت حافظه‌ی جامد در سال 1978 میلادی توسط شرکت StorageTek برداشته شد. این حافظه با ساختار نیمه هادی از مجموعه‌ای از خازن‌ها تحت یک مدار برای ذخیره‌ی اطلاعات استفاده می‌کرد. این حافظه طی یک آزمایش، سرعتی 7 برابر هارد دیسک‌های شرکت IBM را در آن دوران ثبت کرد، در حالی که تنها نصف آن هزینه داشت. البته همین هزینه معادل 400 هزار دلار بود!

در سال 1980 میلادی، شرکت ژاپنی توشیبا روشی را برای ذخیره‌ی اطلاعات اختراع کرد که Flash Memory نام دارد و طی آن، ذخیره یا پاک کردن اطلاعات به صورت الکتریکی انجام می‌شود. البته آماده‌سازی این روش برای استفاده‌ی تجاری تا سال 1987 میلادی طول کشید.

مدتی پس از آن، مدیران شرکت SanDisk که یکی از مشهورترین نام‌ها در صنعت ساخت حافظه است، دریافتند که Flash Memory می‌تواند یک روش جایگزین برای حافظه‌های آن دوران باشد. این شرکت در نهایت اولین SSD تجاری مبتنی بر فلش مموری را در سال 1991 میلادی روانه‌ی بازار کرد؛ حافظه‌ای که تنها 20 مگابایت حجم داشت.

اما طی سال‌های آینده، شرکت‌های بیشتری روی ساخت SSD تمرکز کردند تا شاهد پیشرفت چشمگیر آن طی قرن 21 باشیم. سال 2009 میلادی بود که شرکت Micron Technology برای اولین بار حافظه‌ی جامدی را رونمایی کرد که سرعت انتقالی معادل 6 گیگابیت در ثانیه از طریق اتصال SATA داشت.

آخرین پیشرفت بزرگی که در تاریخ حافظه‌های جامد می‌توان به آن اشاره کرد، خلق SSD از نوع NVMe M.2 بود که به جای رابط ساتا، از طریق رابط PCIe x4 و مستقیم به مادربرد وصل می‌شود. چنین حافظه‌هایی قادر هستند تا سرعتی چند برابر SSD های با رابط ساتا داشته باشند. البته این نوع به خاطر فعالیت بالایش، معمولا نیاز به یک هیت سینک دارد تا از افزایش بیش از حد دما و خرابی جلوگیری شود.

آشنایی با ساختار SSD

حافظه‌های جامد برخلاف هارد دیسک، قطعه‌ی مکانیکی ندارند و با مجموعه‌ای از مدارهای مجتمع یا همان IC حافظه را نگهداری می‌کند. روی برد حافظه، مجموعه‌ای از IC ها کار ذخیره‌ی اطلاعات را بر عهده دارند و معمولا هم یک چیپ کنترلر برای مدیریت روی مدار قرار می‌گیرد.

یک چیپ مموری هم در این حافظه وجود دارد که می‌تواند از نوع Flash Memory یا DRAM باشد. مورد اول را که قبلا توضیح دادیم، اما مورد دوم به واسطه‌ی سرعت انتقال بسیار بالایش، برای مقاصد مشابه کاربرد دارد. البته در عین حال چیپ DRAM گران‌تر است و امکان حفظ اطلاعات بدون اتصال به یک منبع تغذیه را هم ندارد.

امروزه حافظه‌های SSD دو رابط مرسوم برای اتصال به کامپیوتر دارند که شامل SATA و M.2 می‌شود. اولی از طریق یک کابل به مادربرد وصل می‌شود و سرعت حداکثر 600 مگابایت در ثانیه را ارائه می‌دهد، اما رابط M.2 که به طور مستقیم روی مادربرد سوار می‌شود، قادر است تا با سرعت 5 الی 6 گیگابایت در ثانیه اطلاعات را منتقل کند.

به واسطه‌ی استفاده از برد الکترونیکی و چیپ‌هایی که معمولا از پلاستیک، سرامیک و فلز سبک ساخته می‌شوند، حافظه‌های جامد وزن سبک‌تری و ساختار استوارتری دارند. همین باعث می‌شود تا بسیار بیشتر از هارددیسک عمر کند و همچنین در برابر خطرات مختلف مقاوم‌تر باشد.

البته که هنوز هم عواملی چون آسیب‌های فیزیکی، نوسان اتصال برق یا افزایش بیش از حد دما می‌تواند عملکرد SSD را تحت تاثیر قرار دهد. پس بهتر است که از این قطعه و کیس کامپیوتر در برابر چنین تهدیدهایی محافظت کنیم و همچنین با استفاده از Defragmentation حافظه را یکپارچه کنیم تا کامپیوتر راحت‌تر به اطلاعات روی آن دسترس داشته باشد.

انواع SSD

حافظه‌های جامد را هم مشابه هارد دیسک می‌توان به دسته‌های مختلف تقسیم کرد. یک تقسیم‌بندی رایج بر اساس نوع اتصال آن است که شامل دو دسته‌ی SATA و M.2 می‌شود. بر اساس اندازه هم استاندارد معمول برای حافظه‌ی SATA ابعاد 2.5 اینچ است. البته یک نوع SSD به نام mSATA هم وجود دارد که اندازه‌اش یک هشتم حافظه‌های ساتاست. این مدل در دستگاه‌های کوچک‌تر و جمع‌ و جورتر یا به عنوان حافظه‌ی ثانویه در کامپیوتر استفاده می‌شود و ظرفیت کمتری دارد، اما سرعتش به نسبت مدل ساتا مقداری بیشتر است.

حافظه‌های M.2 اما به خاطر شکل متفاوت‌شان، استاندارد متفاوتی برای اندازه دارند. این مدل با توجه به طول و عرض‌شان به 5 دسته تقسیم می‌شود که شامل 2230 و 2242 و 2260 و 2280 و 22110 است. نام هر مدل در واقع طول و عرض آن را بیان می‌کند. برای مثال طول و عرض مدل 2280 به ترتیب معادل 80 و 22 میلی‌متر است.دانستن این مسئله راهنمای خوبی خواهد بود تا بدانید هنگام خرید SSD از نوع M.2 چه مدلی مناسب شماست.

یک دسته‌بندی دیگر SSD وابسته به وسیله‌ای است که به آن متصل می‌شود. مثلا حافظه‌های مخصوص رایانه‌های شخصی که همان انواع SATA و M.2 را در بر می‌گیرد، حافظه‌ی SSD برای لپ‌تاپ که معمولا از نوع mSATA است. جدیدترین نسل از کنسول‌ها مثل پلی‌استیشن 5 و ایکس‌باکس سری ایکس و اس هم دارای یک SSD سفارشی هستند. البته هر دو کنسول این امکان را دارند که به ظرفیت حافظه‌ی آن‌ها اضافه کنید. در کنسول PS5 این کار با قرار دادن یک حافظه M.2 در اسلات تعبیه شده برای آن میسر است و برای کنسول‌های ایکس‌باکس، حافظه‌های SSD اختصاصی با همکاری شرکت «سیگیت» ساخته شده که مثل یک فلش معمولی از پشت به کنسول وصل می‌شوند.

به جز SSD معمول، یک نوع دیگر از حافظه‌های جامد وجود دارد که با نام Enterprise SSD شناخته می‌شوند. این نوع تقریبا از هر لحاظ قوی‌تر از اس‌اس‌دی‌های معمولی است، اما این قدرت یا سرعت بالاتر بیشتر برای این قرار داده شده تا نیاز قشر خاصی را تامین کند. نوع Enterprise بیشتر در دیتاسنترها و سرورها و همچنین برای عملیات‌هایی که حجم زیادی از اطلاعات با سرعت بالا رد و بدل می‌شود کاربرد دارد. برخی از مدل‌های این نوع حتی با درگاه متفاوتی به سیستم وصل می‌شود. در نتیجه هنگام خرید برای کامپیوتر شخصی‌ یا کنسول‌تان باید دقت کنید تا به اشتباه مدل Enterprise نخرید.

نکاتی به عنوان راهنمای شما در خرید SSD

تا به این‌جا از تاریخچه‌ی حافظه‌های جامد، ساختار آن‌ها و همچنین نوع‌شان سخن گفتیم. پس حالا با دید و آگاهی بهتری می‌توانید SSD مناسب نیازتان را بخرید. هنوز اما جای ذکر چند نکته باقی می‌ماند که می‌توانند راهنمای خوبی برای شما در خرید SSD باشند.

1. پیش از مراجعه برای خرید SSD ابتدا اطلاعات مادربرد خود را چک کنید که آیا پورت ساتا روی آن موجود است یا خیر و سپس ببینید که این پورت چه سرعت را پشتیبانی می‌کند. حداقل سرعت لازم برای استفاده از SSD مقدار 6 گیگابیت بر ثانیه است.
2. حافظه‌های SSD به نسبت هارد دیسک قیمت بالایی دارند و به همین خاطر شاید جایگزین کردن کامل هارد قبلی صرفه نداشته باشد. اگر از SSD تنها برای بالا بردن سرعت سیستم عامل و نرم‌افزارهای خاصی استفاده می‌کنید، پس بهترین کار نگه داشتن هارد دیسک به عنوان جایی برای ذخیره‌ی اطلاعات و خرید یک SSD با ظرفیت 120 یا 250 گیگابایت به عنوان محل نصب سیستم عامل و نرم‌افزارهای خاص است.
3. اگر سیستم گیمینگ دارید، احتمالا به یک SSD با ظرفیت بیشتر (حداقل 500 گیگابایت یا 1 ترابایت) نیاز خواهید داشت. چرا که بازی‌های جدید اتکای زیادی به سرعت بالای حافظه‌های جامد دارند.
4. اگر از نرم‌افزارهای سنگینی مثل نرم‌افزار رندرینگ استفاده می‌کنید که داشتن حافظه‌ی پرسرعت برای آن‌ها ضروری است، پس باید به سراغ حافظه‌های M.2 بروید. البته باید ابتدا چک کنید که مادربردتان اسلات M.2 دارد یا نه.

امیدواریم که نکات بالا راهنمای خوبی برای شما در خرید SSD مناسب نیازتان باشد. این نوع از حافظه به لطف سرعت بالا و دوام بیشترش، هر روز محبوب‌تر از قبل می‌شود و شاید تا یک دهه‌ی آینده دیگر شاهد تولید هارد دیسک نباشیم.

اگر علاقه‌مند هستید که درباره‌ی نوع دیگر حافظه یعنی HDD هم اطلاعات کسب کنید. خواندن مطلب زیر را پیشنهاد می‌کنیم.