منبع تغذیه کامپیوتر (پاور)

راهنمای انتخاب و خرید پاور مناسب

قطعات یک کامپیوتر نمی‌توانند به طور مستقیم به برق شهری وصل شوند، چون ولتاژ بیش از حد ظرفیت آن‌هاست. بنابراین باید قطعه‌ی دیگری وجود داشته باشد تا برق را با ولتاژ و جریان مناسب پخش و تقسیم کند. پاور همان قطعه‌ی مدنظر است که برق هر قطعه‌ را با جریان و ولتاژ مناسب و از طریق کانکتورهای مختلف تامین می‌کند. هنگام انتخاب و خرید پاور مناسب باید به موارد مختلفی مثل توان مصرفی کل، نوع کانکتورها و غیره توجه کنید تا سیستم با اختلال یا مشکل مواجه نشود.

تعریف اولیه پاور

پاور که از آن با عنوان «منبع تغذیه» هم یاد می‌شود، قطعه‌ای است که وظیفه‌ی تقسیم و انتقال برق به قطعات کامپیوتر را برعهده دارد. پاور پس از دریافت برق شهری یا همان AC آن را به برق DC تبدیل و سپس در مسیرهای مختلف و با جریان و ولتاژی متناسب با هر قطعه، تقسیم می‌کند. مدار موجود در پاور علاوه بر تبدیل و تقسیم برق، وظیفه دارد تا در حالت‌های نیمه روشن مثل StandBy کامپیوتر را با برق کمتری روشن نگه دارد. این قطعه همچنین باید هنگام شرایطی چون قطع ناگهانی یا نوسان برق، محافظ سیستم باشد و تا جای ممکن اجازه ندهد چنین رخدادهایی به باقی سیستم آسیب بزند.

استانداردهای ساخت پاور

پاورهای کامپیوتر در گذشته از استانداردی به نام AT بهره می‌بردند، اما از سال 1995 میلادی استاندارد تازه‌ای با نام ATX معرفی شد که تا همین امروز، استاندارد اصلی برای پاور به شمار می‌آید. این استاندارد، مواردی چون اندازه‌ی پاور، نوع کانکتورها و ولتاژهای خروجی را تعریف می‌کند. همچنین برای این نوع پاورها یک دکمه‌ی سوییچ وجود دارد تا به طور مستقیم جریان برق را در مواقع ضروری قطع و وصل کند.

برندهای پاور

شرکت‌های مختلفی در سراسر جهان به ساخت و عرضه‌ی انواع پاور مشغول هستند که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به Corsair و Cooler Master اشاره کرد. شرکت‌هایی مثل ایسوس هم به طور خاص برای سیستم‌های گیمینگ پاور تولید می‌کنند. برند ایرانی «گرین» هم طی فعالیت چندین ساله توانسته خود را در بازار داخلی جا بیندازد و پاورهایی با کیفیت مناسب به بازار ارائه دهد.

توان خروجی کلی

هنگام انتخاب و خرید پاور مناسب برای کامپیوتر، اولین موردی که معمولا چک می‌شود توان کلی پاور است؛ برابر با مجموع توان برقی که می‌تواند به تمام قطعات یک سیستم برساند. مقدار توان خروجی که روی بسته یا خود پاور ذکر می‌شود در واقع توان واقعی نیست، چرا که هیچ پاوری بازدهی صددرصدی ندارد. پس برای مثال اگر توان مورد نیاز برای تمام قطعات 750 وات باشد، شما باید یک پاور با حداقل توان کلی 800 وات تهیه کنید. این مورد به فاکتورهای دیگری هم بستگی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

راندمان موثر

همان طور که بالاتر گفتیم، منبع تغذیه هیچ وقت بازدهی توان صد درصدی ندارد که یعنی توان واقعی آن معادل توان خروجی ذکر شده روی بسته یا بدنه‌ی پاور نیست. راندمان موثر یک پاور معمولا حداقل 80 و حداکثر 95 درصد است. کیفیت قطعات به کار رفته و مقاومت‌شان، بیشترین تاثیر را روی رقم نهایی راندمان موثر دارند. بازه‌ی راندمان موثر یک پاور با استانداردی به نام 80Plus مشخص می‌شود که در ادامه آن را شرح می‌دهیم.

استاندارد 80Plus

برای تشخیص راندمان موثر یک پاور، یک استاندارد جهانی به نام 80Plus وجود دارد که اصلی‌ترین و معتبرترین استاندارد در این زمینه محسوب می‌شود. بر اساس این استاندارد، هر پاور بر اساس راندمانی که دارد، گواهی خاصی دریافت می‌کند که به شش دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود. جزئیات این دسته‌ها را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

گواهی استاندارد	بازدهی غیر زائد داخلی در ولتاژ 115 V				بازدهی زائد داخلی در ولتاژ 230 V				بازدهی غیر زائد داخلی در ولتاژ 230 V EU
درصد درگیری توان پاور	10%	20%	50%	100%	10%	20%	50%	100%	10%	20%	50%	100%
80 Plus White	-	80%	80%	80%	-	-	-	-	-	82%	85%	82%
80 Plus Bronze	-	82%	85%	82%	81%	85%	81%	-	-	85%	88%	85%
80 Plus Silver	-	85%	88%	85%	-	85%	89%	85%	-	87%	90%	87%
80 Plus Gold	-	87%	90%	87%	-	88%	92%	88%	-	90%	92%	89%
80 Plus Platinum	-	90%	92%	89%	-	90%	94%	91%	-	92%	94%	90%
80 Plus Titanium	90%	92%	94%	90%	90%	94%	96%	91%	90%	94%	96%	94%

گواهی استاندارد	بازدهی غیر زائد داخلی در ولتاژ 230 V EU
درصد درگیری توان پاور	10%	20%	50%	100%
80 Plus White	-	80%	80%	80%
80 Plus Bronze	-	82%	85%	82%
80 Plus Silver	-	85%	88%	85%
80 Plus Gold	-	87%	90%	87%
80 Plus Platinum	-	90%	92%	89%
80 Plus Titanium	90%	92%	94%	90%

گواهی استاندارد	بازدهی غیر زائد داخلی در ولتاژ 230 V EU
درصد درگیری توان پاور	10%	20%	50%	100%
80 Plus White	-	-	-	-
80 Plus Bronze	81%	85%	81%	-
80 Plus Silver	-	85%	89%	85%
80 Plus Gold	-	88%	92%	88%
80 Plus Platinum	-	92%	94%	90%
80 Plus Titanium	90%	94%	96%	91%

گواهی استاندارد	بازدهی غیر زائد داخلی در ولتاژ 230 V EU
درصد درگیری توان پاور	10%	20%	50%	100%
80 Plus White	-	82%	85%	82%
80 Plus Bronze	-	82%	85%	82%
80 Plus Silver	-	87%	90%	87%
80 Plus Gold	-	90%	92%	89%
80 Plus Platinum	-	92%	94%	90%
80 Plus Titanium	90%	94%	96%	94%

همان طور که می‌بینید، گواهی‌های 80Plus شامل شش نوع سفید، برنز، نقره‌ای، طلایی، پلاتینیوم و تیتانیوم می‌شود. سه نوع اول بیشتر مناسب پاورهایی با توان پایین یا متوسط هستند که از آن‌ها در سیستم‌های اداری و خانگی استفاده می‌شود. این پاورها بازدهی پایین‌تری هم دارند، اما چون رقم کلی توان خروجی پایین‌تر است، هدررفت زیادی ندارد. پاورهای دارای گواهی طلایی، بیشتر پاورهایی با توان متوسط (650 تا 800 وات) هستند. گواهی‌های پلاتینیوم و تیتانیوم هم معمولا شامل پاورهایی با توان 900 وات به بالا می‌شود. همان طور که می‌بینید، بازدهی موثر در این دو گواهی معمولا بالای 90 درصد است. چرا که راندمان کمتر یعنی هدر رفتن حجم زیادی توان که بیشتر از 150 وات می‌شود و در نتیجه، صرفه ندارد. پس پاورهای قدرتمند باید از بیشترین بازدهی بهره ببرند تا هم قادر به تامین برق سیستم‌های قدرتمند باشند و هم توان کمتری هدر دهند.

نوع کابل کشی

یکی از چالش‌هایی که هنگام سر هم کردن یک سیستم با آن مواجه خواهید شد، وصل کردن کابل‌های پاور به نقاط تعیین شده است. تعداد زیاد کابل‌ها و فضای محدود باعث می‌شود تا این کار نسبتا پیچیده و زمان‌بر باشد. حال اگر بتوانید با راه‌های مختلف کابل کشی را مدیریت کنید، قطعا این روند راحت‌تر خواهد گذشت. تا چند سال پیش، تمام پاورها از سیم‌کشی ثابت بهره می‌بردند و تمام کابل‌ها به مدار لحیم بودند، اما با پیشرفت تکنولوژی تنوع پاورها بیشتر شد. هم‌اکنون پاورها از لحاظ نوع کابل کشی به سه دسته‌ی «ثابت» (Non-Modular)، «نیمه ماژولار» (Semi-Modular) و «تمام ماژولار» (Full-Modular) تقسیم می‌شوند. نوع ثابت را که بالاتر توضیح دادیم. اما در نوع تمام ماژولار، امکان جدا کردن تمام کابل‌ها از بدنه‌ی پاور وجود دارد. همچنین می‌توانید جای اتصال برخی کابل‌ها را عوض کنید تا قرارگیری و اتصال‌شان در کیس راحت‌تر باشد. پاورهای نیمه ماژولار هم همان طور که از اسمش پیداست، ترکیب دو نوع قبلی است و برخی از کابل‌های آن جدا می‌شوند.

ورودی AC

هر پاور با توجه به مشخصاتش، قادر است تا محدوده‌ی مشخصی از جریان و ولتاژ برق را دریافت کند. این باز‌ه‌ها معمولا طوری هستند تا همواره انواع ولتاژها و جریان‌های برق شهری را پشتیبانی کنند.

خروجی DC

برقی که پاور به قطعات مختلف کامپیوتر می‌فرستد، به صورت «جریان مستقیم» یا DC است. این جریان خود در چند مسیر با ولتاژ‌های مختلف قرار دارد که استاندارد مشخصی برای این ولتاژها تعیین شده تا بین تمام پاورها یکسان و مشخص باشد. ولتاژ هر مسیر شامل موارد زیر است:

• جریان 12+ ولت
• جریان 5+ ولت
• جریان 3.3+ ولت
• جریان 12- ولت
• جریان 5 ولت SB

مقدار جریان اما برای هر کدام از این ولتاژها متفاوت است که رقمش بستگی به توان کلی دارد.

انواع و تعداد کانکتورهای پاور

هر کدام از کابل‌های پاور از طریق کانکتورهای خاصی به بخش‌های مختلف وصل می‌شوند. مهم‌ترین کانکتوری که وجود دارد، کانکتور 24 پین است که برق مادربرد را تامین می‌کند و از طریق آن، برق به چند قطعه‌ی دیگر می‌رسد. پس حتما دقت کنید که پاورتان یک عدد از این کانکتور داشته باشد. کانکتور مهم دیگر، کانکتوری است که به کارت گرافیک وصل می‌شود. کانکتورهای کارت گرافیک معمولا 4 یا 6 یا 8 پین دارند. البته این کانکتور می‌تواند به صورت دوتکه و ترکیب 6+2 یا 4+4 پین باشد. کانکتورهای 4 پین اول از همه برای تامین برق پردازنده و سپس فن‌های مختلف کاربرد دارد. در نهایت هم نوبت به کانکتورهای ساتا می‌رسد که برق قطعاتی چون فن کیس، حافظه‌های ذخیره‌سازی مثل SSD و دیسک درایو را تامین می‌کند.

استانداردهای محافظت پاور

پاور از این جهت که تامین‌کننده‌ی برق کل سیستم است، قطعه‌ی بسیار مهمی محسوب می‌شود و حفاظت و مقاومت آن در شرایط مختلف اهمیت فراوانی دارد. به همین جهت استانداردهای مختلفی در این باره لحاظ شده که بهتر است حین انتخاب و خرید پاور مناسب به آن‌ها توجه داشته باشید:

• استاندارد OCP: محافظت در برابر جریان بیش از حد
• استاندارد OVP: محافظت در برابر ولتاژ بیش از حد
• استاندارد UVP: محافظت در برابر ولتاژ کمتر از حد
• استاندارد OPP: محافظت در برابر توان بیش از حد
• استاندارد OTP: محافظت در برابر دمای بیش از حد
• استاندارد SCP: محافظت در برابر اتصال کوتاه

گواهی‌های استاندارد

به جز استانداردهای محافظت، استانداردهای دیگری هم وجود دارد که هر شرکت سازنده‌ی پاور با ارائه‌ی محصول خود به نهادهای مربوط، قادر خواهد بود تا گواهی مختص آن‌ها را دریافت کند. مواردی مثل کم‌مصرف بودن، سازگاری با محیط زیست، استفاده از مواد مناسب و مواردی مشابه که در نهایت تضمین‌کننده‌ی کیفیت محصول هستند.