راهنمای انتخاب و خرید پردازنده یا CPU مناسب با بهترین قیمت

پردازنده یا CPU (اختصار Central Processing Unit به معنای واحد پردازش مرکزی) حکم قلب تپنده‌ی یک کامپیوتر را دارد. این قطعه مرکز تمام پردازش‌های اصلی و مهم یک کامپیوتر محسوب می‌شود و سیستم عامل و تمام برنامه‌ها در حال اجرا از آن استفاده می‌کنند. به این ترتیب پردازنده اگر مهم‌ترین نباشد، بدون شک یکی از مهم‌ترین قطعات سیستم به حساب می‌آید. همین باعث می‌شود تا هنگام خرید پردازنده حساسیت بیشتری نسبت به قطعه‌های دیگر داشته باشید. در ادامه‌ی این مطلب، مشخه‌های یک پردازنده و فاکتورهای مرتبط با آن را شرح خواهیم داد تا بدانید کدام یک هنگام انتخاب و خرید CPU مناسب اهمیت بیشتری دارد.

انواع پردازنده‌ها

اگر به طور کلی بخواهیم انواع پردازنده‌ها را بررسی کنیم، شامل دسته‌های دسکتاپ، لپ‌تاپ، موبایل و سرور می‌شود. پردازنده‌های دسکتاپ مخصوص کامپیوترهای خانگی است که بیشتر روی آن‌ها تمرکز داریم. پردازنده‌های لپ‌تاپ معمولا نسبت به نوع اول، اندازه‌ی کوچک‌تر و مصرف برق کمتری دارند تا با ذات قابل حمل بودن لپ‌تاپ‌ها سازگار باشند. پردازنده‌های موبایل همان‌طور که از اسم‌شان پیداست، در وسایلی چون گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها کاربرد دارند و کوچک‌ترین پردازنده‌های ممکن به حساب می‌آیند. دسته‌ی آخر یعنی پردازنده‌های سرور، با توجه به این‌که باید حجم زیادی عملیات را به سرعت پردازش کنند، تعداد هسته‌ی بالایی دارند، اما فرکانس‌شان چندان بالا نیست.

برند پردازنده

شرکت‌های متعددی در سراسر به تولید و عرضه‌ی انواع پردازنده مشغول هستند، اما در دسته‌ی دسکتاپ نام دو شرکت اینتل و AMD بیش از بقیه می‌درخشد و آشناترین نام در صنعت پردازنده است. این دو شرکت در ساخت پردازنده برای لپ‌تاپ و کنسول‌های بازی هم فعال هستند، اما شرکت‌هایی چون اپل، کوالکام، و سامسونگ در زمینه‌ی ساخت پردازنده موبایل، پیشتاز محسوب می‌شوند.

نامگذاری پردازنده

هر کدام از شرکت‌های ساخت پردازنده، با استفاده از القاب و نام‌های خاص، محصولات خود را دسته‌بندی می‌کنند تا مخاطب راحت‌تر متوجه شود که کدام مدل نیازگوی جوابش خواهد بود. اکثر شرکت‌ها با ترکیبی از حروف و عدد، هر نسل از پردازنده‌ها را نامگذاری می‌کنند (مثل اینتل نسل 12 یا رایزن 5000). شرکت اینتل در هر نسل برای دسته‌بندی دقیق‌تر، پردازنده‌ها را به چهار دسته‌ی Core i3 و Core i5 و Core i7 و Core i9 تقسیم کرده است. دسته‌ی اول شامل مدل‌های پایین‌رده می‌شود که در آن نسل کم‌ترین قدرت و مصرف و ارزان‌ترین قیمت را دارند. دسته‌ی دوم پردازنده‌های میان‌رده هستند که مدل‌ها متعادل در قیمت و قدرت به حساب می‌آیند. دسته‌های i7 و i9 هم شامل مدل‌های بالارده است که از بیشترین قدرت ممکن در آن نسل بهره می‌برند.

سوکت پردازنده

سوکت محلی در مادربرد است که پردازنده روی آن قرار می‌گیرد. این بخش شامل قطعات فلزی بسیار کوچکی است که ارتباط فیزیکی و الکتریکی بین پردازنده و مادربرد را برقرار می‌کند. ساختار سوکت به گونه‌ای است که هر پردازنده‌ای روی آن قرار نمی‌گیرد و باید ساختار پردازنده با آن سازگار باشد. پس حین خرید CPU مناسب باید حواس‌تان باشد که پردازنده و مادربرد از سوکت یکسان برخوردار باشند. برای مثال، پردازنده‌های نسل 12 اینتل از سوکت LGA 1700 بهره می‌برند، اما پردازنده‌های نسل 10 و 11 سوکت LGA 1200 دارند. پس پردازنده‌های نسل 12 با یک مادربرد سوکت LGA 1200 سازگار نیستند.

تعداد هسته پردازنده

احتمالا بارها این جمله را شنیده‌اید که «فلان پردازنده چندهسته‌ای است؟» یا «فلان پردازنده چند تا هسته دارد؟». یک پردازنده‌ی کامل در واقع شامل چند هسته‌ی فیزیکی می‌شود که هسته (Core) نام دارند. وجود چند هسته به این خاطر است که هم امکان انجام پردازش‌ها به صورت موازی وجود داشته باشد، هم برای یک فعالیت سنگین، هر هسته یک قسمت را جداگانه به عهده بگیرد. پس تعداد هسته‌ی بیشتر می‌تواند توانایی CPU در انجام موازی کارها را بیشتر کند. البته لزوما یک پردازنده‌ی هشت هسته‌ای از یک پردازنده‌ی چهار هسته‌ای قوی‌تر نیست و برای تعیین قدرت، باید موارد دیگری را هم چک کرد.

تعداد رشته پردازنده

رشته (Thread) در علوم کامپیوتر، کوچک‌ترین بخش یک دستورالعمل برنامه‌ریزی شده است که می‌تواند به صورت مستقل مدیریت شود. به صورت واضح‌تر، هنگامی که یک عملیات پردازش به هسته واگذار می‌شود، هر رشته بخشی از دستورالعمل را به عهده می‌گیرد تا پردازش سریع‌تر انجام شود. وقتی تعداد رشته بیشتر باشد، قدرت پردازش و انجام موازی قابلیت‌ها بالاتر خواهد رفت. پیشنهاد ما هم این است که اگر قصد خرید پردازنده از مدل‌های پایین‌رده مثل Intel Core i3 یا AMD Ryzen 3 دارید، به سراغ گزینه‌ای بروید که تعداد رشته‌ی آن، حداقل یک و نیم برابر تعداد هسته باشد.

مقدار فرکانس پردازنده

مقدار فرکانس یکی از مهم‌ترین مشخصاتی است که هنگام خرید پردازنده مناسب باید به آن توجه داشته باشید. مقدار فرکانس معادل تعداد عملیاتی است که یک هسته می‌تواند در ثانیه انجام دهد. برای مثال وقتی فرکانس یک پردازنده 3.5 گیگاهرتز باشد، یعنی قادر به انجام 3.5×10243 معادل تقریبا 3 میلیارد و 760 میلیون عملیات در ثانیه است. فرکانس هر پردازنده در واقع یک بازه‌ی مشخص دارد که بسته به حجم و سنگینی پردازش، مقدارش تغییر می‌کند. مقدار پیش‌فرض فرکانس در حالت عادی، مقداری میانگین است، اما هنگامی که کامپیوتر فعالیت خاصی ندارد و برای کاهش مصرف برق می‌توان فرکانس را پایین آورد. معمولا حداکثر فرکانس برای فعالیت‌های سنگین مثل رندرینگ یا اورکلاک در دسترس قرار می‌گیرد. سه مشخصه‌ی «تعداد هسته»، «تعداد رشته» و «مقدار فرکانس» در کنار هم، تعیین‌کننده‌ی قدرت پردازنده‌ی شما هستند و با توجه به نیازتان، باید به این سه مورد حین خرید و انتخاب پردازنده مناسب دقت کنید.

حافظه کش

پردازنده برای پردازش، باید اطلاعات ورودی را از رم دریافت کند. بخش‌هایی از رم حاوی اطلاعاتی هستند که به دفعات مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما فاصله‌ی بین رم تا پردازنده باعث می‌شود تا برای انتقال اطلاعات زمان صرف شود. حافظه‌ی کش یک حافظه‌ی سریع‌تر اما با ظرفیت کم است که برای نگهداری همین اطلاعات پراستفاده کاربرد دارد. چون کش نزدیک به هسته قرار دارد، زمان بسیار کمتری برای جابه‌جایی این اطلاعات صرف و در نتیجه، عملیات پردازش با سرعت بیشتری انجام خواهد شد.

پشتیبانی از رم

اگر به صفحه‌ی یک مدل خاص از یک پردازنده در سایت خود سازنده (اینتل یا AMD) یا یک فروشگاه آنلاین بروید، احتمالا دیده‌اید که بخشی از مشخصات به پشتیبانی از رم اختصاص دارد. مشخصاتی که شامل حداکثر ظرفیت، حداکثر فرکانس و حداکثر چنل قابل پشتیبانی می‌شود. شاید در ابتدا فکر کنید وقتی حداکثر ظرفیت رم برای یک پردازنده 32 گیگابایت باشد، یعنی که اگر سیستم‌تان 64 گیگابایت رم داشته باشد، نیمی از آن غیرقابل استفاده می‌شود که در واقع صحیح نیست. این مشخصات در واقع نشان می‌دهد که پردازنده حداکثر چقدر از ظرفیت رم را درگیر می‌کند یا حداکثر توان دریافت چه مقدار عملیات در ثانیه از رم را دارد. مثلا اگر یک پردازنده نهایت 3200 مگاهرتز فرکانس را پشتیبانی کرد، به این معنی نیست که فرکانس رم در آن مقدار قفل می‌شود. رسیدن به بالاترین فرکانس ممکن در رم با توجه به توان و قابلیت‌های مادربرد مشخص می‌شود و باید چیپ‌ستی روی آن باشد که از اورکلاک پشتیبانی کند. اما در عین حال بهتر است که توازن مناسبی بین پردازنده انتخاب شده حین خرید و مقدار رمی باشد که روی سیستم خود قرار می‌دهید. مثلا برای پردازنده‌ای مثل Intel Core i3-12100 حداکثر 32 گیگابایت رم کفایت می‌کند. ظرفیت‌های بالاتر مثل 64 و 128 گیگابایت وقتی مناسب است که از پردازنده‌های قدرتمند مثل Intel Core i9-12900K یا AMD Ryzen 9 5950X بهره می‌برید.

توان مصرفی

پردازنده‌های رده پایین معمولا توان مصرفی بالایی ندارند، اما پردازنده‌های پرچمدار و قدرتمند یکی از پرمصرف‌ترین قطعه‌های یک سیستم هستند که برق زیادی مصرف می‌کنند. پس اگر یک پاور از قبل دارید، باید پردازنده‌ای انتخاب کنید که جمع‌اش با توان مصرفی قطعات دیگر، از ظرفیت پاور بیشتر نشود. از سوی دیگر هم اگر در حال جمع‌آوری یک سیستم کامل هستید، باید به سراغ یک پاور با توان مناسب بروید.

پردازنده گرافیکی

برخی از پردازنده‌ها در کنار هسته‌های مرکزی که کار پردازش اصلی را به عهده می‌گیرند، یک پردازنده‌ی گرافیکی هم دارند که به آن «گرافیک آنبرد» هم می‌گویند. این پردازنده‌های گرافیکی در مقایسه با کارت گرافیک، قدرت زیادی ندارند و مواقعی کاربرد دارند که سیستم به توان گرافیکی بالا نیاز نداشته باشد. با وجود این نوع از پردازنده، کاربر نیازی به کارت گرافیک جداگانه نخواهد داشت و در نتیجه، هزینه‌ی کلی پایین خواهد آمد. پردازنده‌های دارای گرافیک آنبرد در محصولات شرکت اینتل با پسوند F (مثل Intel Core i5-12400F) و در محصولات شرکت AMD با پسوند G (مثل AMD Ryzen 5 5600G) شناخته می‌شوند.

خنک‌کنندگی

هر پردازنده، میلیاردها قطعه‌ی بسیار ریز در ابعاد نانومتر درون خود دارد که با دریافت انرژی الکتریکی، قادر به انجام پردازش‌ها هستند. این روند اما در نهایت باعث تولید انرژی گرمایی زیادی می‌شود که نتیجه‌اش، افزایش چشمگیر دمای پردازنده خواهد بود. به همین خاطر است که همواره باید از یک خنک‌کننده برای این قطعه استفاده کرد. پردازنده‌های پایین رده و حتی میان‌رده‌هایی که دمای خیلی زیادی تولید نمی‌کنند، با استفاده از یک فن معمولی به راحتی خنک می‌شوند. اما برای پردازنده‌های قوی‌تر باید به سراغ خنک‌کننده‌هایی رفت که از فن‌های قدرتمند با سرعت بالا و همچنین هیت‌سینک باکیفیت بهره می‌برند. مدل‌های بالارده‌ی نسل‌های اخیر مثل نسل 11 و 12 اینتل یا مدل‌های Ryzen 9 به خاطر دمای تولیدی بسیار زیاد، حتی با فن معمولی خنک نمی‌شوند و تنها راه ممکن، استفاده از خنک‌کننده‌هایی است که با مایع، گرمای پرئدازنده را دفع می‌کنند. پس هنگام خرید پردازنده مناسب باید یک خنک‌کننده‌ی مناسب هم انتخاب کنید تا هنگام بهره‌گیری از حداکثر توان با مشکلی روبرو نشوید. افزایش بیش از حد دمای پردازنده بسیار خطرناک است و صدمات جبران ناپذیری به این قطعه و حتی کل سیستم وارد می‌کند.