کول پد

راهنمای انتخاب و خرید فن و خنک کننده پردازنده مناسب

اگر فعالیت یک کامپیوتر را با دید فیزیک نگاه کنیم، هر فعالیت و پردازشی که انجام می‌شود در واقع فرایند تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی گرمایی رخ می‌دهد. برای همین است که قطعه‌ای پرمصرف مثل کارت گرافیک از فن و قطعات خنک کننده بهره می‌برد. پردازنده هم مثل کارت گرافیک، قطعه‌ای است که به خاطر گرمای زیاد نیاز به خنک کننده دارد. پردازنده‌های با قدرت عادی و کم با یک فن ساده خنک می‌شوند، اما پردازنده‌های قوی آن قدر گرم می‌شوند که باید از یک فن قدرتمند یا خنک کننده مایع استفاده کرد. باید سراغ خرید فن یا خنک کننده مناسب برای پردازنده با توجه به مدلش بروید.

معرفی اولیه فن و خنک کننده پردازنده

همان طور که از اسم پیداست، کار این قطعه خنک نگه داشتن پردازنده حین فعالیت است تا از آسیب دیدن آن جلوگیری کند. پردازنده سریع‌تر از قطعه‌ی دیگری داغ می‌کند و در پردازش سنگین، دمایش به سرعت به 100 درجه‌‌ی سانتی‌گراد می‌رسد. به همین خاطر خرید فن یا خنک کننده برای پردازنده بسیار ضروری است.

انواع فن و خنک کننده پردازنده

خنک کننده های پردازنده در کل به دو نوع تقسیم می‌شوند؛ اول «فن پردازنده» (Air Cooler) که با استفاده از فن و جریان هوا، پردازنده را خنک نگه می‌دارند و «خنک کننده مایع» (Liquid Cooler) که با استفاده از مایع، گرمای پردازنده جذب و سپس در رادیاتور، مایع خنک می‌شود.
خنک‌کننده‌های بادی ساختاری شامل یک صفحه مسی همراه با چند لوله، یک یا چند هیت سینک و یک یا چند فن می‌شود. خنک‌کننده‌های مایع از سمت دیگر شامل یک پمپ، دو لوله رفت و برگشت و یک رادیاتور است. رادیاتور یک صفحه‌ی فلزی دارد که مایع در آن می‌چرخد و روی آن یک یا چند فن قرار می‌گیرد. پمپ مایع را در مسیر حرکت می‌دهد و فن‌های رادیاتور با هدایت هوا، گرمای مایع را خارج می‌کنند.
به جز این دو مدل معمول، برخی شرکت‌های مثل Corsair یک کیت مخصوص ارائه می‌دهند که کاربرهای حرفه‌ای به دنبال آن هستند. این کیت شامل چند لوله‌ی شیشه‌ای مقاوم، مایع خنک کننده به صورت جدا، قطعات مختلف همچون پمپ و رادیاتور و فن، واشر و بست و همچنین ابزار مرتبط می‌شود. این کیت مناسب کسانی است که می‌خواهند سیستم خنک کنندگی را به صورت شخصی سازی شده داشته باشند.

برندهای فن و خنک کننده پردازنده

از برندهای مطرحی که به ساخت فن و خنک کننده پردازنده مشغول هستند، شرکت‌های «دیپ کول»، «کورسیر»، «کولر مستر» و «ایسوس» را می‌توان نام برد. بین این برندها، شرکت دیپ کول تمرکز فراوانی روی انواع خنک کننده گذاشته و محصولات متنوعی ارائه می‌دهد.

سوکت

هنگام خرید فن یا خنک کننده مایع پردازنده باید حواس‌تان باشد که مدل مدنظرتان با سوکت پردازنده و مادربرد سازگار است یا خیر. هر مدل از سوکت پردازنده از لحاظ اندازه، تفاوت‌هایی با سوکت‌های دیگر دارد و به همین خاطر، جای پیچ یا پین‌های پایه‌ نگهدارنده‌ی خنک کننده روی مادربرد هم بر اساس آن تنظیم می‌شود.
اکثر سوکت‌های پردازنده‌های اینتل تا قبل از LGA 1700 ابعاد مربعی داشتند، اما این سوکت جدید ابعاد مستطیلی شکل دارد که در نتیجه، ابعاد پایه هم عوض می‌شود. پس موقع خرید فن و خنک کننده پردازنده حتما حواس‌تان باشد که مدلی که قصد خریدش را دارید، از آن سوکت پشتیبانی کند.

اندازه و تعداد فن

خنک کننده های بادی پردازنده معمولا از یک فن بهره می‌برند، اما مدل‌های قدرتمندتر ممکن است دو یا حتی سه فن داشته باشند که نتیجه‌اش، سرعت و قدرت بیشتر در کاهش دمای پردازنده خواهد بود. از سوی دیگر وقتی اندازه‌ی فن بزرگ‌تر باشد، جریان هوای بیشتری را عبور می‌دهد. فن پردازنده در کوچک‌ترین حالت 80 میلی‌متر طول دارد و حداکثر به 160 میلی‌متر هم می‌رسد.
برای خنک کننده مایع وضعیت قدری متفاوت است. این نوع خنک‌کننده‌ها تنها روی رادیاتور فن دارند که تعداد معمول بین 1 تا 3 عدد است. ابعاد این فن‌ها هم معمولا 120 یا 140 میلی‌متر است تا به راحتی روی دیواره‌های کیس نصب شود.

کانکتور فن

برای فعال کردن فن یا فن‌ها و اتصال‌شان به برق، معمولا یک کانکتور 4 پین وجود دارد که باید به سوکت مخصوص آن وصل شود. این سوکت معمولا سمت چپ و بالای سوکت پردازنده قرار گرفته است.

سرعت چرخش فن

هنگام خرید فن و خنک کننده پردازنده حتما به سرعت چرخش فن توجه داشته باشید. اگر خنک کننده را برای یک پردازنده‌ی قدرتمند تهیه می‌کنید، بهتر است با کمی تحقیق متوجه شوید که حداقل سرعت چرخش فن باید چند دور در دقیقه باشد، چون در صورت نداشتن سرعت کافی، خنک کننده قادر به کاهش دمای پردازنده در فعالیت سنگین نخواهد بود و ریسک آسیب وجود خواهد داشت.

سرعت پمپ

سرعت پمپ در خنک کننده مایع هم مشابه فن با واحد «دور در دقیقه» محاسبه می‌شود. منظور از یک دور کامل در اینجا، مسافتی است که مایع از پمپ در یک لوله طی می‌کند تا به رادیاتور برسد و سپس از لوله‌ی دیگر، دوباره به پمپ برگردد. سرعت پمپاژ مایع نه باید آن قدر کند باشد که انتقال دما را آهسته و روند خنک کنندگی را با مشکل مواجه کند، نه باید آن قدر تند باشد که با فشار بیش از حد، احتمال نشت مایع از لوله‌ها و منافذ پمپ بالا برود. خوشبختانه خنک کننده های امروزی سرعت فن و پمپ را به صورت هوشمند کنترل می‌کنند تا در شرایط مختلف، سرعت متناسب را داشته باشد.

نمایشگر پمپ

اگر به دنبال خرید خنک کننده مایع برای پردازنده هستید، برخی از مدل‌های بالا رده مثل سری Ryujin از خنک کننده های ایسوس، روی پمپ خود نمایشگری دارند که می‌توان به روش‌های متنوعی از آن بهره برد. برای مثال این نمایشگر می‌تواند آمار مختلف خنک کننده مثل سرعت پمپ و فن یا دمای پردازنده را در لحظه نمایش دهد. اگر هم زرق و برق برایتان اهمیت بیشتری دارد، قادر خواهید بود تا تصویر یا انیمیشن دلخواه خود را در این نمایشگر اجرا و به این ترتیب، زیبایی کیس را دوچندان کنید.